OLE RØMER
(1644-1710)

    Duński astronom i matematyk. Jako pierwszy udowodnił, że prędkość światła jest skończona. Wyznaczył ją na podstawie obserwacji zaćmień satelitów Jowisza. Ten sposób obliczenia szybkości światła nosi dziś nazwę metody astronomicznej Romera. Jest też wynalazcą wielu instrumentów obserwacyjnych przydatnych w astronomii.

    Jego ojciec Christian Pedersen z Rømø dwa lata przed narodzeniem syna osiadł w mieście Aarhaus jako Christian Pedersen Rømer. Ole Rømer urodził się 25 września 1644 roku w Arhaus. Studiował na uniwersytecie kopenhaskim, gdzie był uczniem i asystentem astronoma Jana Picarda (1620 – 1682). W 1672 roku udaje się do Paryża, gdzie zostaje zatrudniony przez  Ludwika XIV jako nauczyciel i zajmuje się badaniami w Królewskim Obserwatorium Astronomicznym. Zostaje też członkiem Królewskiej Akademii Nauk i prowadzi prace nad zaopatrzeniem w wodę Wersalu i fontannami ozdabiających ogrody tej królewskiej siedziby. W 1681 wraca do Danii, gdzie zostaje profesorem astronomii uniwersytetu w Kopenhadze i prowadzi uniwersyteckie obserwatorium astronomiczne w Rundetårn – okrągłej wieży zbudowanej obok gmachu uczelni. W tym czasie też ulepsza i staje się wynalazcą wielu instrumentów służących do obserwacji „ciał niebieskich” (niestety w 1728 strawił je, tak jak i zapiski Rømera o prowadzonych badaniach, ogień - w ten sposób znaczna część spuścizny Rømera została utracona, ocalało tylko kilka opublikowanych wcześniej artykułów). Kilkukrotnie był wybierany rektorem kopenhaskiego uniwersytetu. Potem, od 1705 roku, pełnił urząd burmistrza i szefa policji w Kopenhadze. Funkcje ta nakładały na niego również takie obowiązki, jakie współcześnie należą do głównego architekta miasta. Rømer wprowadził więc np. prawa regulujące zasady powstawania nowych budynków i przeprowadził prace związane z wybrukowaniem ulic oraz kanalizacją miejską. Ze względu na pustoszące XVII wieczną Kopenhagę pożary zajął się także dobrą organizacją miejskiej straży pożarnej. Zmarł 19 września 1710 roku w Kopenhadze.

    Kiedy w 1672 roku trafił do „agencji kosmicznej”  tamtych czasów czyli Królewskiego Obserwatorium Astronomicznego w Paryżu jego „szefem” był wówczas Giovanni Domenico Cassini. To z nim Rømer współpracował przy próbach obliczenia prędkości światła. W 1676 podał pierwsze szacunkowe dane dotyczące prędkości światła . Zostały one dokonane m.in. na podstawie obserwacji zaćmień jednego z 12 naturalnych satelitów Jowisza – księżyca Io, przeprowadzonych przy różnej odległości Ziemi od Jowisza w ciągu roku. Obliczenia te, choć były dalekie od rzeczywistej prędkości światła, stanowią pierwszy dowód na to, że prędkość światła jest ograniczona (skończona). Rømerowi udało się to, czego nie dokonał nawet Galileusz – próbując dowieść niesłuszności poglądu o nieskończonej prędkości światła. Prędkość światła (prędkość rozchodzenia się fali elektromagnetycznej w próżni) jest bardzo ważną stałą fizyczną. Oznaczamy ją symbolem c. Po odkryciu przez Jamesa Clerka Maxwella, że światło jest częścią widma elektromagnetycznego i obliczeniach Alberta A. Michelsona (w 1907 roku otrzymał Nagrodę Nobla za dokładnie pomiary prędkości światła) wiemy, że wynosi ona
299 792 458 m/s czyli w przybliżeniu 3 x 10⁸ m/s.
 

    Ole Rømer jest konstruktorem wielu przyrządów astronomicznych m. in. mikrometru służącego do pomiaru wzajemnej odległości niektórych obiektów na niebie  i ekwatoriału  -  w którym, po odpowiednich ustawieniach, mechanizm zegarowy steruje powolnym obrotem lunety wokół osi godzinnej, co znacznie ułatwia wielogodzinne obserwacje wybranego obiektu.
 

 
Obecnie skala Rømera jest rzadko stosowana, ale stanowiła ona podstawę dla skali Daniela Fahrenheita, która jest używa w krajach anglojęzycznych.

Ciekawostki 

    Swojemu burmistrzowi-astronomowi Kopenhaga zawdzięcza również rozświetlenie ciemnych zaułków miasta, co znacznie ułatwiło życie jego XVIII-wiecznym mieszkańcom. Rømer był bowiem pomysłodawcą i konstruktorem pierwszych  ulicznych latarń (zastosowano w nich olej roślinny).
 

 
    W 1704 roku, spełniając jedno ze największych marzeń swojego życia, Rømer założył własne obserwatorium astronomiczne. Mieściło się ono jednak nie w Kopenhadze, ale nieopodal, w cichym (i pewnie nie bardzo oświetlonym) Virdslosemagle, 20 km od miasta, w okolicy należącej do jego żony z rodziny Bartholini. Dzisiaj istnieje tam muzeum poświęcone uczonemu i początkom astronomii -  Kroppedal Muzeum.

    Obserwatorium astronomiczne w Rundetårn (The Round Tower)  - okrągłej wieży zbudowanej w latach 1637-1642 na polecenie króla Chrystiana IV, która od czasów Rømera do 1861 roku należała do Uniwersytetu Kopenhaskiego - nadal istnieje. Stanowi tym samym najstarsze, funkcjonujące obserwatorium astronomiczne w Europie. Obecnie działa tylko w zimie, natomiast w cieplejszych miesiącach (od IX-III) wysoka na 36 metrów wieża jest doskonałym, przyciągającym turystów, punktem widokowym na starą Kopenhagę. We wnętrzach wieży można zobaczyć prezentację opowiadającą o osiągnięciach Ole Rømera. Mieszkańcy Kopenhagi chwalą się także tym, że wieża ta „wystąpiła” u Hansa Christiana Andersena (1805-1875) – opisywany w jednej z baśni piesek ma oczy wielkie jak... Okrągła Wieża.